UMC Utrecht-onderzoeker Wenzel Hackeng heeft een model ontwikkeld waarmee hij bij patiënten met uitzaaiingen van een neuro-endocriene tumor van onbekende origine kan achterhalen waar de kanker vandaan komt. Het model is veel accurater dan de huidige diagnostiek en kan patiënten met een primaire NET onbekend in de toekomst een meer gericht behandelplan bieden. Gisteren promoveerde Wenzel op dit onderzoek.

Een neuro-endocriene tumor (NET) is een zeldzame soort kanker. Ieder jaar krijgen in Nederland zo’n 700 mensen deze diagnose. Een NET ontstaat uit neuro-endocriene cellen, die overal in het lichaam zitten. Ze maken hormonen en hormoonachtige stoffen aan. Als deze cellen ongeremd gaan delen, kan er een NET ontstaan.

Een NET ontstaat meestal in de alvleesklier, de longen of het maag-darmkanaal. De tumor kan ook uitzaaien naar andere delen van het lichaam. De plek waar een neuro-endocriene tumor ontstaat heet de primaire tumor. Bij een deel van de patiënten met NET is het niet duidelijk waar de primaire tumor zit, maar zijn er wel uitzaaiingen gevonden. Dit heet: primaire tumor onbekend.

Herkomst van onbekende NET-uitzaaiingen achterhalen
Om deze patiënten een zo goed mogelijke behandeling te kunnen geven, is het belangrijk om de primaire NET te achterhalen. Dat doen artsen nu met foto’s, scans en weefselkleuringen onder de microscoop. Bij zo’n 60 tot 70% van de patiënten met primaire NET onbekend lukt het te achterhalen in welk orgaan de kanker is ontstaan. Bij zo’n 1 op de 3 patiënten kan de arts de primaire tumor niet vinden, met als gevolg dat deze patiënten geen optimale behandeling kunnen krijgen.

In zijn promotieonderzoek heeft Wenzel Hackeng een model ontwikkeld waarmee hij bij 90 tot 95% van NET-uitzaaiingen de locatie van de primaire tumor kan achterhalen. Het model doet deze voorspelling op basis van het methylatieprofiel van de kankercellen in de uitzaaiing. Methylatie is de toevoeging van een methylgroep (een kleine scheikundige verbinding) aan het DNA, waardoor de 3D-structuur van het DNA anders wordt.

Het nieuwe model ziet de ‘vingerafdruk’ van de uitgezaaide kankercel
Iedere kankercel heeft zijn eigen methylatieprofiel, dat net zo specifiek is als een vingerafdruk voor een mens. Het model analyseert het methylatieprofiel van de kankercellen van de NET-uitzaaiing. Hiermee kan het model met 90 tot 95% zekerheid aangeven uit welk orgaan de NET-uitzaaiing afkomstig is.

Wenzel licht zijn onderzoek verder toe: “Patiënten met uitgezaaide NET uit de alvleesklier hebben een andere behandeling nodig dan patiënten met uitzaaiingen van een NET uit de longen, of de dunne darm. Met ons model kunnen we met redelijk grote zekerheid de origine van een NET-uitzaaiing voorspellen.”

De volgende stappen van het onderzoek
Het methylatiemodel is op dit moment nog niet beschikbaar voor mensen met uitgezaaide NET primaire tumor onbekend. “In ons huidige onderzoek zijn we de juiste werking van het model verder aan het bevestigen,” aldus Wenzel. “Bij hersentumoren wordt een vergelijkbaar model al in de klinische praktijk gebruikt. We werken er hard aan om dit voor NET-patiënten ook zo snel mogelijk beschikbaar te maken.

Meer informatie
Wenzel Hackeng promoveerde op donderdag 20 januari aan de Faculteit Geneeskunde van de Universiteit Utrecht. Zijn promotor is prof. Johan Offerhaus en zijn copromotoren dr. Lodewijk Brosens en dr. Koen Dreijerink. Het proefschrift is getiteld: Epigenetic morphology and classification of neuroendocrine tumors. Wenzel gaat nu in opleiding tot maag-darm-leverarts.